Het ontstaan en doel van de Comtoisegroep 2011

In 2011 hebben wij, Peter Both en Cees Gadella, de comtoisegroep opgericht. De aanleiding was de tentoonstelling “Van torenuurwerk tot huisklok, het ontstaan van de comtoiseklok 1700-1750” in het voormalige klokkenmuseum in Schoonhoven. Deze hadden wij samengesteld en de tentoonstelling was een succes door een groot aantal bezoekers. Uit de reacties van de bezoekers kwam de vraag naar voren of we niet vaker een bijeenkomst over comtoiseklokken wilden organiseren. In november 2011 is de eerste bijeenkomst gehouden. Dit initiatief werd door het toenmalig bestuur volledig ondersteund en ook werd dit financieel mogelijk gemaakt, en daarna hielden we ieder jaar twee bijeenkomsten waarbij de vele facetten van deze klok werden behandeld. Niet alleen de verschillende uiterlijke vormen van de comtoise maar ook technische aspecten zoals gangsystemen, slagwerken, dag- en datumaanduiding, meerdere bellen etc. Maar ook over de verschillende theorieën  hoe deze klok die ruim 200 jaar is gemaakt, is ontstaan.

Naast een presentatie worden er tijdens de bijeenkomsten een aantal, vaak fraaie en bijzondere klokken, getoond.

De comtoisegroep 2011 was de eerste werkgroep binnen de KVN en heeft op dit moment ruim 100 leden waarvan ruim de helft de bijeenkomsten regelmatig bezoeken. Hieronder vindt u een overzicht van de onderwerpen die we sinds 2011 hebben behandeld. En de geplande komende bijeenkomst!

2-11-2024 Bijeenkomst Comtroisegroep2011. met als onderwerp: ”Comtoises & Lantaarnklokken verschillen en overeenkomsten”

4-11-2023. Bijeenkomst Comtoisegroep2011. met als onderwerp: ”Afwijkende, niet standaard comtoiseklokken”

25-3-2023     . Open KVN klokkendag: Waarom is de comtoiseklok zo bijzonder? Verslag te vinden in Tijdschrift nr. 2 2023 

8-10-2022 …. Gastspreker Andreas Kästner  Comtoises van 1815 – 1852. 50 deelnemers. Het verslag staat hieronder 

26-03-2022 ….Wat maakt een comtoise bijzonder. 40 deelnemers. Het verslag staat hieronder

06-11-2021 .. .Napoleon en de comtoise klok. 50 deelnemers. Het verslag staat hieronder

27-3-2021        niet doorgegaan vanwege corona          

21-11-2020      niet doorgegaan van wege corona     

28-3-2020       niet doorgegaan vanwege corona.        

2-11-2019         Het ontstaan van de comtoiseklok, welke theorie is waar? 55 deelnemers.                                                      

30-3-2019        Onbekende bijzondere comtoiseklokken. 58 deelnemers.                                                          

27-10-2018      Hoe ver gaat het restaureren van comtoises etc. 65 deelnemers                                                   

8-9-2018         Bezoek aan Comtoisemuseum van Bernd Deckert in Düsseldorf. 17 deelnemers.                                                     

24-3-2018        De zon op de comtoise klok. 48 deelnemers    

28-10-2017      De Comtoiseklok heeft veel verschillende slagwerken. 65 deelnemers.                                                      

25-3-2017        De 100 jarige innige relatie tussen de comtoiseklok en de Franse haan. 52 deelnemers.        

5-11-2016        De comtoiseklok: Een prachtig en bijzonder technisch uurwerk! 77 deelnemers.                                         

19-3-2016        Cartouchewijzerplaten op comtoiseklokken gedurende 1720 – 1780. 47 deelnemers.                                 

24-10-2015      Waarom is de comtoiseklok juist in 1700 in de Jura ontstaan? 54 deelnemers.                                            

21-3-2015        Comtoises uit de Haute-Saône, Haute-Marne en comtoise lantaarnklokken. 45 deelnemers.           

1-11-2014        De comtoise in de periode 1815-1850, van gietstukken naar geperste feuilles. 38 deelnemers.

22-3-2014        Het schoonmaken van comtoise klokken in de praktijk.      26 deelnemers.                                                 

19-10-2013      Bijzondere comtoise klokken. 45 deelnemers                                                       

11-3-2013        De Franse revolutie en het keizerrijk van Napoleon en de comtoise. 29 deelnemers.                                                      
13-10-2012      De makers van de eerste comtoiseklokken. 27 deelnemers.                                                          

10-3-2012        Bezoek aan “De Wijzer Antieke klokken” in Middelburg. 15 deelnemers.                                                     

19-11-2011      Oprichtingsbijeenkomst. 21 deelnemers.        

–

Kerst en nieuwjaar groet comtoisegroep 2011

Verslag van Bijeenkomst van de Comtoisegroep2011

2 november 2024 in het Dorpshuis in Odijk.

Auteur: Peter Both
Het onderwerp op deze bijeenkomst was “Comtoises en lantaarnklokken; verschillen en overeenkomsten”.

Chris Hooijkaas vertelde in zijn presentatie waar volgens hem de twee soorten klokken uit zijn ontstaan. Lantaarnklokken uit vooral Gotische klokken en Comtoises uit torenuurwerken. Hij toonde daarbij allerlei foto’s van deze vroege uurwerken. En dat Franse lantaarnklokken beïnvloed zijn door Engelse lantaarnklokken die eerder zijn gemaakt.
Hij gaf ook een overzicht van veel verschillende lantaarnklokken die in de 18e eeuw in Frankrijk zijn gemaakt. Het uiterlijk was vooral afhankelijk van de streek waar de klok vandaan kwam. De variëteit was groter dan bij comtoiseklokken. Want deze zijn hoofdzakelijk in de Franse Jura en naast gelegen streken geproduceerd. Chris vertelde ook hoe de uurwerken van beide soorten technisch in elkaar zitten. Deze verschillen duidelijk waardoor ze als soort heel herkenbaar zijn. Vooral de opbouw van het uurwerk is verschillend. Bij lantaarnklokken is veel meer variatie dan bij comtoiseklokken. Deze zijn vanaf het begin rond 1700 veel meer standaard gemaakt.
De overeenkomsten zitten grotendeels in het uiterlijk van beide klokken. Bepaalde wijzerplaten zoals messing en tinnen cijferringen, cartouche, stenen (Fayence) en emaille wijzerplaten zijn op beide klokken gebruikt. Maar ook het bovenstuk in de vorm van frets en gietstukken laat overeenkomsten zien. Al is de variëteit bij lantaarnklokken groter. En dit geldt ook voor gietstukken met een haan die op beide klokken zijn gebruikt. Binnen de comtoiseklokken is er een kleine aparte categorie die “comtoise lantaarnklokken” wordt genoemd. Een klok met een uiterlijk dat op de lantaarnklok lijkt maar wel met een volledig comtoise-uurwerk. Tijdens deze bijeenkomst stonden er een aantal van deze klokken om te bekijken. Naast ook verschillende fraaie lantaarnklokken en vroege comtoiseklokken. En daar werd door de deelnemers dan ook veelvuldig gebruik van gemaakt.

Er waren 50 liefhebbers op deze bijeenkomst af gekomen en die hebben gezien de discussies onderling, een prima middag gehad.

Verslag van de comtoisebijeenkomst op 4 november 2023
Afwijkende , niet standaard comtoiseklokken.

Auteur: Peter Both
Bij de inleiding vroeg Peter aan de deelnemers wat zij onder standaard comtoiseklokken verstaan. En of er wel standaard comtoises bestaan? Er ontstond al direct een levendige discussie want in het 200 jarige bestaan van de comtoise zijn er nauwelijks dezelfde klokken gemaakt. Wel zijn er in de 19 e eeuw veel comtoises gemaakt met een zelfde uurwerk maar deze hebben vaak een verschillend uiterlijk. Daarna vertelde Peter wat er allemaal aan afwijkende, vaak heel bijzondere comtoises zijn gemaakt. Klokken met meerdere wijzers, bellen , andere gangsystemen, verschillende formaten, andere gietstukken , wijzerplaten, feuilles en combinaties van afwijkende zaken. Dit alles geïllustreerd met foto’s van bijzondere comtoises. Ter ondersteuning van de presentatie stonden er circa 25 fraaie en bijzondere comtoiseklokken opgesteld die men kon bekijken en bestuderen. En waar ook uitgebreid over gediscussieerd werd.

Werkgroep Technische aspecten van Comtoises
Aan het einde van de bijeenkomst kwamen Chris Hooijkaas en John Beringen met de vraag of er belangstelling is voor een Werkgroep Technische aspecten van Comtoises. Met als doel: Aandacht voor bijzondere Comtoises. En hoe en waarom, technische oplossingen werden gebruikt. De werkgroep kan bijvoorbeeld elke drie maanden bijeenkomen en dan een aantal klokken in detail bekijken. Vanwege het karakter van de werkgroep zal het aantal leden beperkt moeten zijn. Bij interesse graag contact opnemen met Chris Hooijkaas
(chris@hooijkaas.net, tel 06 5203 8977) en John Beringen (j.beringen@hccnet.nl, tel 06 2464 7324)

Circa 55 liefhebbers waren op deze bijeenkomst af gekomen. En waren enthousiast over de discussie en de presentatie. En ook over het idee om in een aparte werkgroep de vele technische bijzonderheden van comtoiseklokken te bespreken.

In haar 12 jarige bestaan van deze werkgroep is het enthousiasme onder de deelnemers nog steeds even groot om hier mee verder te gaan.

Verslag van bijeenkomst op 8 oktober 2022  met als gastspreker Andreas Kästner over Comtoises van 1815 – 1852.                        

Eindelijk was er weer een bijeenkomst van de Comtoisegroep 2011. En deze keer een bijzondere: een Duitse verzamelaar, Andreas Kästner, kwam ons vertellen welke comtoiseklokken in de periode 1815 – 1852 allemaal gemaakt zijn. Niet alleen wat het uiterlijk betreft, want er zijn veel verschillende en bijzondere geperste feuilles gemaakt. Maar ook welke technische bijzonderheden er in die periode in comtoiseklokken tevoorschijn zijn gekomen. In zijn presentatie kregen we veel foto’s van klokken uit zijn verzameling te zien. En veel, heel veel zeer interessante informatie. Daarnaast bracht Andreas een aantal fraaie klokken uit zijn verzameling mee. Maar ook andere comtoiseklokken waren te bewonderen.

 Andreas Kästner heeft over dit onderwerp een boek gemaakt. De deelnemers konden het kopen tegen een gereduceerde prijs. Titel: Nomenklatur der Comtoise-Uhren (Von Beginn der Restauration 1815 bis zum 1852)

Na afloop zei een deelnemer: een ervaring rijker, maar tevens een illusie armer te zijn. Namelijk de illusie om te denken veel van comtoiseklokken te weten. Dank aan Andreas Kästner en zijn assistente Jeannette Gerull. Zij kwamen helemaal uit Berlijn over om ons deze leerzame middag te bezorgen!

Verslag van bijeenkomst op 26 maart 2022  met als onderwerp: “Wat maakt een Comtoise zo bijzonder?”

Op deze bijeenkomst zijn twee presentaties gehouden:

*Peter Both heeft laten zien waarom de buitenkant oftewel het ” gezicht “van de Comtoiseklok in de twee eeuwen van haar bestaan zo bijzonder is. En hoe de buitenkant zich in die periode is aangepast aan de vraag en smaak van de kopers van deze klokken. Maar ook hoe de geschiedenis van Frankrijk op de klokken in die 200 jaar zichtbaar is geweest. En dit aan de hand van foto’s van veel fraaie en bijzondere comtoiseklokken.

*Chris Hooijkaas presenteerde daarna waarom de Comtoiseklok technisch gezien ook bijzonder is. Veel kenmerken zijn nauwelijks veranderd. Chris toonde aan dat deze kenmerken bijzonder zijn omdat ze niet bij andere klokken voorkomen. Geïllustreerd met voorbeelden. En waar het technisch vernuft in de comtoiseklok nuttig was en waar dit niet het geval was. Zijn presentatie was voorzien van veel foto’s waarin de kenmerken tot in het kleinste detail zichtbaar waren.

Naast deze presentaties waren er weer een 25 tal fraaie comtoiseklokken met een vroege messing cijferring tot een late bloemslinger te bewonderen.

Ruim 40 liefhebbers waren hier op af gekomen. Na afloop van de presentaties was er een levendige discussie over de getoonde klokken. Kortom een geslaagde bijeenkomst.

Verslag van een bijeenkomst op 6 november 2021 met als thema: “Napoleon en de comtoise klok”/ 10 jaar Comtoisegroep!

Na twee jaar, heeft de comtoisegroep weer een bijeenkomst gehouden met als titel Napoleon en de comtoiseklok. De belangstelling voor deze bijeenkomst, waarbij ook 25 fraaie klokken uit de tijd van de Franse Revolutie en Napoleon opgesteld stonden, was groot. Ruim 50 deelnemers hadden zich aangemeld. Na twee jaar geen bijeenkomsten door corona was er duidelijk  behoefte om weer bij elkaar te komen. De deelnemers moesten een coronacheck kunnen tonen en dat bleek geen enkel probleem. Eerder het tegendeel: men was blij dat er gecontroleerd werd.

Peter Both gaf een presentatie over Napoleon en de comtoiseklok. Met daarbij een overzicht van de gebeurtenissen uit deze roerige periode in Frankrijk. Hoe Napoleon door de Franse Revolutie aan de macht is gekomen en hoe zijn keizerrijk ten onder ging na twee verloren veldslagen. Veel symbolen uit deze tijd zijn zichtbaar op de comtoises uit die periode. 

In 1795 werd de Republikeinse kalender ingevoerd. Een interessant, maar uiteindelijk mislukt, experiment dat ook op de comtoiseklok zichtbaar is geweest. Ook zijn er in deze periode bijzondere comtoises met meerdere bellen, meerdere wijzers voor dag en datum, en fraaie wijzerplaten gemaakt. Foto’s en voorbeelden hiervan maakten de presentatie en de bijeenkomst compleet. 

Ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van de comtoisegroep kregen de aanwezigen na afloop een heerlijk stuk echte Limburgse vlaai. Gerard van Vonderen, voorzitter van KVN, dankte Peter Both en Cees Gadella voor hun inspanningen in de afgelopen 10 jaar en wat zij voor de KVN hebben betekend. Een geslaagde bijeenkomst waarna iedereen met een tevreden gevoel naar huis ging. 

Heeft u belangstelling in eerdere onderwerpen van de Comtoisegroep 2011?

Neem dan contact op met Cees Gadella en/of Peter Both door een email te sturen naar: comtoisegroep2011@ziggo.nl

Vier fraaie Comtoises.